Tadeusz Kantor (1915 – 1990)

Tadeusz Kantor to jeden z najwybitniejszych awangardystów ubiegłego wieku. Przez lata prowadził autorski teatr Cricot 2. Był teoretykiem sztuki, autorem manifestów. Wybitny malarz, autor rysunków, happener, scenograf oraz reżyser w teatrach dramatycznych.

Tadeusz Kantor urodził się 6 kwietnia 1915 roku w Wielopolu Skrzyńskim. W 1934 roku rozpoczął studia na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W trzy lata później zapisuje się na zajęcia z malarstwa teatralnego i dekoracyjnego prowadzone przez prof. Karola Frycza. Pod koniec lat trzydziestych w siedzibie „Bratniaka” ASP wystawia swój pierwszy spektakl – Śmierć Tintagilesa Maurycego Maeterlincka.

W 1942 roku z inicjatywy Tadeusza Kantora powstaje w Krakowie Podziemny Teatr Niezależny. W roku następnym wystawia Balladynę Juliusza Słowackiego. Ten awangardowy spektakl odbija się szerokim echem w podziemnym środowisku artystycznym. W 1944 roku ma miejsce premiera Powrotu Odysa Stanisława Wyspiańskiego (pojawiają się tu zaczątki idei przedmiotu biednego i rzeczywistości najniższej rangi).

Po II wojnie światowej Kantor podejmuje pracę jako scenograf w teatrach dramatycznych. Jest jednym z głównych organizatorów otwartej w grudniu 1948 roku w krakowskim Pałacu Sztuki I Wystawy Sztuki Nowoczesnej. W latach 1947 – 1950 pracuje jako profesor malarstwa w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Krakowie. Pod koniec lat czterdziestych czynnie uczestnicy w obronie niezależności artystycznej kreacji, przeciwstawiając się polityce wprowadzenia socrealizmu w sztukach plastycznych. Działalność ta kończy się zwolnieniem ze stanowiska wykładowcy WSSP i zakazem udziału w oficjalnych wystawach w okresie stalinizmu.

Wraz z pierwszymi oznakami odwilży Tadeusz Kantor czynnie włącza się w odnowę życia artystycznego. Bierze udział w Wystawie Dziewięciu w krakowskim Domu Plastyków. Pod koniec 1955 roku, wraz z Marią Jaremą oraz Kazimierzem Mikulskim, inicjuje działalność teatru Cricot 2. Współtworzy II Grupę Krakowską.

Pierwsze dwadzieścia lat działalności teatru Cricot 2 to okres gier z Witkacym. Kantor, prezentując kolejne etapy swych artystycznych poszukiwań, wykorzystywał dramaty Stanisława Ignacego Witkiewicza. Pierwsza premiera Cricotu miała miejsce w 1956 roku – była nią Mątwa, realizacja idei Teatru Autonomicznego. W kolejnych latach sięgano także po dramaty Witkacego: W małym dworku – Teatr Informel, Wariat i zakonnica – Teatr Zerowy, Kurka Wodna – Teatr Happeningowy oraz Nadobnisie i koczkodany – Teatr Niemożliwy. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych Kantor intensywnie rozwija się jako malarz. Prowadzi dialog z najważniejszymi ówczesnymi nurtami światowej awangardy. Przenosi na polski grunt doświadczenia zdobyte podczas artystycznych podróży. Tworzy obrazy informel, ambalaże oraz dzieła konceptualne. Bierze udział w wielu wystawach w kraju i za granicą. Należy do prekursorów happeningu w Polsce. W słoweńskim Bled dla telewizji Saarbrücken tworzy serię akcji happeningowych. W latach 1967 – 1969 wykłada na Wydziale Malarstwa krakowskiej ASP.

Premiera Umarłej klasy wyznacza nowy etap twórczych poszukiwań Tadeusza Kantora. Temu seansowi dramatycznemu towarzyszy manifest Teatru Śmierci. Umarła klasa odnosi wielki międzynarodowy sukces. Kolejnymi prezentacjami kantorowskiego theatrum mortis są: Wielopole, Wielopole, Niech sczezną artyści oraz Nigdy tu już nie powrócę. Powstają cricotages: Gdzie są niegdysiejsze śniegi, Ślub, Maszyna Miłości i Śmierci, Bardzo krótka lekcja, Cicha noc. Latem 1986 roku prowadzi w Mediolanie wykłady dla studentów, których efektem są wydane drukiem Lekcje mediolańskie. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych powraca do malarstwa figuratywnego. Tadeusz Kantor umiera nagle w Krakowie 8 grudnia 1990 roku, podczas pracy nad przedstawieniem Dziś są moje urodziny

Dziedzic Leszek
Łagocki Zbigniew
Nowak Wacław
Plewiński Wojciech
Stokłosa Jacek Maria
Szmuc Jacek
Węglowski Edward
Obiekty
Górka Witold
Obiekt
Obiekt
Goplana i Elfy