Wystawa Popularna (Anty-Wystawa)

30.11 – 15.12.1963, Galeria Krzysztofory, Kraków.

Environment (jeden z pierwszych w Polsce), określany wówczas jako anty-wystawa. Wystawa Popularna była negacją koncepcji supremacji dzieła zamkniętego i skończonego. W przestrzeni zawalonej stosami gazet, kalendarzami, otrzymanymi i niewysłanymi listami, niedokończonymi szkicami, szmatami, pośród przypadkowo poustawianych kufrów, drabinek, desek i beczki po piwie – artysta umieścił kilkaset swoich rysunków z lat 1945 – 1963. Zostały one zawieszone w porządku chronologicznym na bieliźnianych sznurach. Wytworzyło to nastrój mieszczącej się gdzieś na strychu pracowni. W piwnicy Krzysztoforów nie znalazł się tym razem żaden z jego obrazów – czyli obiektów mających status skończonego dzieła sztuki. Kantorowi chodziło o podkreślenie procesu powstawania dzieła. Nobilitował w ten sposób wszystkie pośrednie etapy kreacji – niedokończone szkice i rysunki, które po zakończeniu procesu twórczego są wyrzucane. Równocześnie Kantor zrównywał dzieło sztuki z innymi przedmiotami gotowymi. Umieszczone pośród innych przedmiotów wziętych z życia traciło ono swój wyjątkowy, ontyczny status. Liczyło się nie dzieło – zwieńczenie podjętego przez artystę trudu – lecz sam proces tworzenia. Z obiektów teatralnych na wystawie znalazły się: Szafa i Wózek na śmieci (W małym dworku, Teatr Informel, 1961), Maszyna Aneantyzacyjna (Wariat i zakonnica, Teatr Zerowy, 1963), kostiumy z Nosorożca (Stary Teatr, 1961) oraz notatki do spektakli. Kantor przygotowywał katalog wystawy, którego jednak nie wydano. Anty-Wystawa była szokiem dla części oglądającej ją publiczności, wywołała artystyczny skandal. Realizowała jednak tym samym awangardowy postulat zaskakiwania widza, pozbawienia go bezpiecznej pozycji osoby biernie kontemplującej przeżycia estetyczne.